Bloem van de valeriaanplant. Insecten zijn er dol op.

Filmpjes over geneeskrachtige kruiden

Valeriaan
       voor ontspanning en zelfvertrouwen

               “Het brandt op mijn lippen”
              “Een blok aan mijn been”
              “Een last op mijn schouders”

Verschillende gezegdes verwijzen naar lichaamsdelen. Deze uitdrukkingen zijn al eeuwenlang met onze taal verweven. Blijkbaar wist men destijds dat er een verband bestaat tussen gevoel en gezondheid.

Schouders

Veel mensen hebben last van hun nek en schouders. Waar komt die pijn vandaan wanneer ze niet overmatig gesport hebben of langdurig in een verkeerde houding hebben gezeten? Werken ze misschien te hard en te veel omdat ze geen “nee” kunnen zeggen? Is hun ademhaling te hoog en zetten ze hun spieren vast, omdat ze zich laten opjagen?
Een grote groep mensen met verkrampte spieren in de nek en schouders kampt met te weinig eigenwaarde. Omdat ze hun grenzen niet aangeven, wordt daar makkelijk “misbruik” van gemaakt en doen ze daarom vaak meer dan ze feitelijk aankunnen. Dit houden ze een tijd vol, maar op een gegeven moment gaat hun lichaam protesteren. Letterlijk en figuurlijk hebben ze te vaak hun schouders eronder gezet en teveel op hun hals gehaald.
Voor wie het niet heeft, is het vergroten van zelfvertrouwen geen makkelijke opgave. Gelukkig bestaan er natuurlijke middelen die hierbij kunnen helpen. De natuur staat vol met geneeskrachtig kruiden, ieder met zijn eigen werking. Deze kruiden zijn meer dan een optelsom van losse inhoudsstoffen. De levenskracht van een kruid heeft namelijk invloed op de geest en kan emoties bereiken en kalmeren, die ten grondslag liggen aan een bepaalde klacht. Daarom kunnen geneeskrachtige kruiden* uiteindelijk bijdragen aan échte genezing.
(*mits de kruiden niet worden ontleed tot aparte werkzame stoffen en worden bewerkt met diverse niet-natuurlijke ingrediënten.)

Blad en stengel van de valeriaanplant.

Valeriaan

Het kruid valeriaan is een grote hulp bij klachten die door onzekerheid ontstaan. “Valeriana” betekent “de moeite waard zijn” en “gezond zijn”. Deze plant wordt al duizenden jaren toegepast om de eigenwaarde te versterken en gezond te worden en is daarom zo genoemd. De gebruiker van valeriaan leert langzamerhand zijn grenzen aan te geven en beter voor zichzelf op te komen.
Hoewel valeriaan een bekend rustgevend middel is, weten maar weinigen dat het een plant is die in het wild in Europa groeit. Zij wordt beschouwd als een “on”kruid. Deze niet gewenste plant wordt overigens niet om haar mooie uiterlijk afgewezen, maar om het feit dat zij zich snel vermeerdert. Wanneer je de plant niet in toom houdt, kan zij binnen de kortste keren je tuin overwoekeren…

Er zijn verschillende valeriaanplanten. De rode valeriaan (Centranthus ruber) is een bekende sierplant in tuinen, maar dit is niet de plant met de geneeskrachtige eigenschappen. De plant die dat wel is, is de echte valeriaan en deze wordt in het Latijn Valeriana officinalis genoemd. Planten worden altijd met hun Latijnse naam aangeduid, zodat iedereen het wereldwijd over dezelfde plant heeft.
De echte valeriaan is een plant die het liefst op vochtige en voedselrijke grond groeit. In het eerste jaar verschijnt alleen het bladrozet met zijn decoratieve bladeren. In het tweede jaar verschijnen de geurende roze-witte schermbloemen. De holle, gegroefde stengels die deze bloemen dragen, kunnen een hoogte van twee meter bereiken.

 
Wanneer de valeriaan het naar zijn zin heeft, kan hij zich flink verspreiden.

Apotheek

Reeds ver voordat onze jaartelling begon, heeft men de geneeskrachtige eigenschappen van de plant ontdekt. In vrijwel elk oud kruidenboek wordt de plant daarom beschreven. In de Middeleeuwen heeft men de plant een speciale status gegeven: Alle belangrijke kruiden kregen in die tijd het Latijnse achtervoegsel “officinalis”. Deze aanduiding betekende dat valeriaan bij elke apotheek (gedroogd) op voorraad was en dat iedere apotheker op de hoogte was van de werking en toepassing.

Stress

De kalmerende eigenschap van valeriaan wordt gewaardeerd omdat het niet suf maakt. Ondanks de ontspanning die het kruid geeft, wordt de concentratie verhoogd. Daarom is het een geliefd middel bij examens en andere spannende gebeurtenissen. Het heeft geen inwerkingstijd nodig zoals sommige andere kruiden. Na inname merk je vrijwel direct het ontspannende effect. Valeriaan wordt tevens gebruikt bij nervositeit, stress, angst, slapeloosheid, onrust en bij een ‘vol’ hoofd.
Valeriaan beïnvloed de rijvaardigheid niet, integendeel, het houdt je alert. Dit geldt overigens alleen in de aanbevolen dosering en niet in combinatie met alcohol, drugs of medicijnen.

 
Valeriaan in knop.

Nervus vagus

Valeriaan heeft vooral invloed op de nervus vagus. Dit is één van de belangrijkste zenuwen in ons lichaam. Deze zenuw behoort bij het parasympatisch zenuwstelsel en stimuleert alle lichaamsfuncties die te maken hebben met rust en herstel.  
De nervus vagus ontspringt vanuit de hersenstam naar alle vitale organen. Wanneer je brein zich zorgen maakt of angstig is, dan geeft deze zenuw in het lichaam een seintje door; Je maag knijpt samen, je keel voelt dichtgeknepen en/of je spieren spannen zich aan. Valeriaan kalmeert de nervus vagus, waardoor reacties verminderen die deze zenuw veroorzaken.
Daarom werkt de ontspannende werking van het kruid zowel fysiek als op het geestelijke vlak. Bij allerlei spier- en zenuwpijnen, ischias, hernia en spit tempert valeriaan de klachten. Maar ook bij verkrampingen aan het spijsverteringsstelsel zoals een verkrampte maag, darmen of heftige buikpijn, verzacht het de pijn. Zelfs een droge hoest die door nervositeit wordt veroorzaakt, kan verlichten door valeriaan.

Wortel

De concentratie aan werkzame stoffen is het hoogst in de wortel. Daarom wordt alleen deze voor medicinale doeleinden gebruikt. Volgens een oude legende kon deze waardevolle wortel zoveel mensen genezen, dat de duivel zich er woedend om maakte. Daarom scheurde hij een valeriaanplant uit de grond en beet uit woede een stuk van de wortel af. Sindsdien zijn de wortels stomp…
De wortels van valeriaan zijn wit en sterk vertakt met vezelige haarwortels. Ze breiden zich kruipend uit. In de herfst worden de wortels van planten die minstens twee jaar oud zijn, uit de grond gehaald, schoongemaakt, gedroogd en verwerkt.
De wortel heeft een karakteristieke geur die niet door iedereen wordt gewaardeerd. Ratten, muizen en katten houden wél van deze opvallende geur. Het is daarom raadzaam de wortel in een afgesloten glazen pot te bewaren.

Toepassing

Hoewel het kruid verlichting kan geven bij acute klachten, is het beter een kuur te volgen wanneer je regelmatig last hebt van genoemde klachten.
Gebruik het kruid dan drie maal daags, maximaal drie weken achter elkaar. Stop dan minimaal één week en herhaal de kuur desnoods nog een keer. Door pauzes in te lassen wordt je lichaam geprikkeld om zelf het probleem op te lossen en wordt je er niet afhankelijk van.
Neem het kruid bij voorkeur na de maaltijd in.
Valeriaan heeft de eigenschap de gebruiker alert te maken. Om te voorkomen dat je daarom niet in slaap kan vallen, is het beter het kruid alleen overdag of tot aan het begin van de avond in te nemen.

Gedroogd valeriaan en andere middelen gemaakt van valeriaan zijn te koop bij de drogist.
- Thee: Gebruik per kopje één theelepel verse of gedroogde valeriaanwortel. Giet er kokend water op en laat het 15 minuten afgedekt trekken voordat je het zeeft en drinkt.
- Maceraat: Deze werkt krachtiger dan de thee. Hiervoor moet één theelepel van de wortel gedurende 6 à 12 uur in een kopje met koud water worden geweekt. Daarna kun je het eventueel opwarmen, maar het mag ook koud worden gedronken. Elke keer na inname zet je de volgende beker alvast klaar.
- Tinctuur: Tinctuur Valeriana D1. Dit is een alcoholische oplossing van het kruid. (D1 betekent dat de oertinctuur homeopathisch verdund is tot 1:10.) De wijze van inname staat vermeld op het etiket.
-Capsules van de tot poeder gemalen gedroogde wortel.

Valeriaan is een bestanddeel van verschillende kruidenmixen en homeopathische middelen. Let op: Omdat hier ook andere kruiden in verwerkt zijn, is het belangrijk de bijsluiter door te nemen.

Wanneer je de plant in je tuin hebt en je weet 100 procent zeker dat het de échte valeriaan is, dan kun je van het blad en de bloem thee maken of verwerken in een salade. De geneeskrachtige werking van de bovengrondse delen is echter veel milder dan van de wortel.
Massageolie kun je maken van de bloem of van de wortel. Hou er rekening mee dat het een specifieke geur heeft die niet iedereen waardeert.

Let op:Wanneer je zelf geleerd hebt hoe je een tinctuur maakt, denk er dan aan dat de tinctuur van Valeriaan altijd verdund moet worden tot een D1!

Niet gebruiken bij

-Bij bepaalde medicijnen kunnen interacties volgen wanneer ze gecombineerd worden met de valeriaanwortel. Vraag de apotheker daarom om een persoonlijk advies wanneer je medicijnen gebruikt.
-Combineer valeriaan niet op eigen houtje met andere rustgevende middelen.
-Bij zwangerschap en borstvoeding wordt het gebruik van valeriaan afgeraden wegens een gebrek aan studie.
-Kinderen mogen vanaf 12 jaar valeriaanwortel gebruiken. Geef kinderen tot 16 jaar ¾ van de volwassen dosering.
-Wanneer je valeriaan bij een examen wilt gebruiken is het raadzaam het middel eerst te testen om te kijken hoe je erop reageert.
-Let op: Homeopathische middelen en kruidenmixen bevatten naast valeriaan ook andere kruiden die mogelijk sufheid kunnen veroorzaken. Daarom hebben deze middelen eventueel wel invloed op de rijvaardigheid en mag je wellicht geen gereedschap of machines bedienen.

Tekst en foto's: Andrea Bleeker

Bronnen:

Deze kennis is afkomstig van onze voorouders die deze kennis steeds van generatie tot generatie hebben doorgegeven.
Enkele boeken die ik voor dit artikel heb nageslagen:

Groot Handboek Geneeskrachtige planten, Dr. Geert Verhelst, ISBN: 9789080778467 Uitgever: Mannavita Bvba
Signatuur en eigenschappen van kruiden, Yvonne Maessen

Valeriana officinalis De naam “officinalis” achter een kruid vertelt ons dat we te maken hebben met een officieel erkend geneeskruid. Vroeger waren er alleen natuurlijke middelen bij de apotheek verkrijgbaar en alle “officinalis-kruiden” waren verplicht op voorraad.

   

Facebook

YouTube kanaal

Index

Kruidenoverzicht   |   Nieuws & Activiteiten 


Volop valeriaan in de kruidentuin.