Jeneverbes

YouTube

Wil je liever kijken dan lezen?
Op YouTube staat een online kruidenles over de jeneverbes die voor iedereen toegankelijk is: https://youtu.be/_fw7zgR2VTM

Jeneverbes-panacee

Gewone jeneverbes - Juniperus communis

Wanneer je een willekeurig kruidenboek openslaat, wordt meestal bij elk kruid een lijst met klachten vermeld, waarbij het kruid je mogelijk van dienst kan zijn. Critici zullen zich afvragen of het geen lariekoek is dat één kruid bij zoveel ongemakken kan helpen…

Communicatie

Omdat ieder lichaam verschillend is, zal elke proefpersoon anders op de werking van een kruid reageren. De ene persoon houdt vocht vast en reageert op het kruid door meer vocht uit te scheiden en de andere persoon heeft een slechte spijsvertering die wordt verbeterd door gebruik van het kruid.

Wanneer je gebruikers van een kruid achteraf vraagt wat zij hebben opgemerkt, zal iedereen iets anders geconstateerd hebben en zal er geen eenduidig antwoord tevoorschijn komen. Dat verklaart de (onofficiële) lange lijsten van geneeskrachtige eigenschappen.

Het geheim zit hem in het feit dat een plant communiceert met onze lichaamscellen. Hierdoor weet hij wat er speelt en wat hij moet aansturen om het lichaam in balans te krijgen. Daarom zal je door éénmalig gebruik niet meteen genezen zijn van je klacht. Wanneer je met regelmaat gebruik maakt van dezelfde plant, het liefst in kleine hoeveelheden, zal de plant je lichaam steeds beter leren kennen. Hij weet wat hem te doen staat en hij prikkelt je immuunsysteem om je lichaam te herstellen en/of te reinigen.

 

Panacee

In oude kruidenboeken wordt vaak gesproken over “panacee”.  Dit waren kruidengeneesmiddelen die een breed werkingsveld hadden en bij heel veel verschillende klachten gebruikt konden worden. Tijdens de pestepidemie in de Middeleeuwen werden “panacee-kruiden” aan alcohol toegevoegd, om er zo een houdbare drank van te maken die mensen tegen deze besmettelijke ziekte konden beschermen. Eén van die panacees was de bes van de jeneverbesstruik. Deze werden in korenbrandewijn gestopt. Dit bleek een schot in de roos. Naast de heilzame werking had deze drank ook een aangename smaak. Dat vind men nog steeds, want deze drank is bij iedere slijterij verkrijgbaar onder de naam jenever.
(Of jenever nog steeds gezond is? Het wordt tegenwoordig op industriële wijze bereid met ethanol in plaats van korenbrandewijn. Ook zit er zo'n 30 % suiker in.)

Jeneverbes

De jeneverbes is een zeer langzaam groeiende struik met vaak grillige vormen. De struik heeft scherpe naaldjes die in kransen van drie bij elkaar staan, ze zijn donkergroen met een witte streep en hebben een sterke geur.
Er zijn zowel mannelijke als vrouwelijke struiken. In april/mei verschijnen kleine bloemetjes (als de struik minstens tien jaar oud is). De mannelijke bloemen zijn lichtgeel en de vrouwelijke bloemen zijn groen. Tijdens de bloei verspreiden de mannetjesstruiken wolken met stuifmeel, waardoor de vrouwelijke worden bestoven. Als gevolg hiervan groeien de vruchten die er twee jaar over doen om rijp te worden. Daarom kun je aan dezelfde vrouwelijke struik bloemen, onrijpe en rijpe bessen vinden.

Bessen

Om ervoor te zorgen dat er bessen aan de struik gaan groeien, heb je dus twee verschillende struiken nodig. De bessen worden geoogst wanneer ze helemaal rijp zijn. Door aan de takken te schudden laten de bessen los. Er worden lakens onder de struik gelegd zodat de rijpe bessen op de lakens vallen. De bessen zijn donkerzwart/blauw en hebben de grootte van een erwt. Ze zijn aromatisch en hebben een harsachtige geur. De smaak is wrang/bitterzoet. De bessen zijn eigenlijk geen “echte” bessen. Alle naaktzadigen, waar de jeneverbes familie van is, hebben kegels. Door de vergroeide vlezige zaadschubben van de jeneverbes, zien ze er als bessen uit en noemen we ze ook zo.
De jeneverbesstruik is altijd groen en kom je in het wild tegen op schrale, droge grond, op heidevelden, op stuifzand en in de duinen. Het zijn struiken die je vaak alleen ziet staan. Helaas worden de leefomstandigheden die een jeneverbes nodig heeft steeds schaarser, waardoor jeneverbesstruiken met uitsterven worden bedreigd. In Nederland en België staat de struik op de zogenaamde Rode Lijst en is beschermd.
Jeneverbessen voor de commerciële teelt, worden daarom geïmporteerd. Ze zijn onder andere verkrijgbaar bij de supermarkt en liggen op de afdeling specerijen.

LET OP: De jeneverbesstruik lijkt enigszins op zevenboom (Juniperus sabina L.) Let erop dat je de boom niet met deze verward. Alle delen van de zevenboom zijn giftig.

Geneeskracht

De bessen bevatten onder andere vitamine C en de mineralen calcium, silicium en magnesium. Volgens kruidenboekenschrijfster Mellie Uyldert (1908-2009), is de jeneverbes in het kort gezegd één van de beste medicijnen tegen alle kwalen die door te trage afvoer, verstoppingen en/of kouvatten zijn ontstaan.
Hier volgt een overzicht van wat de meeste kruidenboeken over jeneverbessen vermelden:

Spijsvertering:
Stimuleert en reinigt de spijsverteringsorganen. Zorgt voor een beter doorbloeding van de maag.
-> Te gebruiken bij een zwakke maag, brandend maagzuur, trage spijsvertering, slechte eetlust, zwakke lever, geelzucht, galstenen, darmkrampen, infecties en bij overmatige gasvorming.

Urinewegen:
Het bevordert de filtratiesnelheid van de nieren, zodat de uitscheiding van vocht en schadelijke stoffen in de nieren wordt vergroot.
Reinigt en desinfecteert de urinewegen en het bevordert sterk de doorbloeding naar het onderlichaam.
-> Te gebruiken bij vochtophopingen, diverse vormen van reuma, infecties, blaasontsteking en prostaatontsteking. Mogelijke nierstenen en blaasgruis worden vergruisd en afgevoerd. Overtollige urinezuren worden uitgedreven.

Spieren en gewrichten:
Verwijdert overtollige urinezuren uit het lichaam en hiermee pijn die hierdoor wordt veroorzaakt.
-> Bij spierpijnen en reumatische aandoeningen.

Luchtwegen:
Slijm afvoerend, desinfecterend en ontkrampend.
-> Bij verkoudheid, hoest, bronchitis en astma.
(Jeneverbessen worden verwerkt in hoestsiropen.)

Zenuwstelsel:
Helpt zenuwzwakte te verminderen.

Bloedsomloop:
Stimuleert de doorbloeding:
-> te gebruiken bij koude ledematen en bijvoorbeeld om een niet doorkomende menstruatie te bevorderen.
Bloedzuiverend omdat jeneverbessen afvalstoffen via de nieren en spijsvertering afvoert.

Egyptenaren maakten jeneverbesolie uit de naalden en de bessen om er hun doden mee te mummificeren. Ook bij het conserveren van voedsel worden jeneverbessen gebruikt omdat de bessen een sterk antibacteriële werking hebben.

Jeneverbes als anticonceptiekruid

Uit oude geschriften blijkt dat jeneverbessen vroeger als anticonceptiemiddel zijn gebruikt. Vlak voordat de penis de vagina werd ingebracht, werden beiden met gekneusde bessen ingewreven (of met een massageolie van jeneverbessen). Ook werden de bessen ingenomen om hetzelfde doel te bereiken. Maar over hoeveel besjes nodig zijn en het percentage vrouwen dat ondanks deze methode toch zwanger werd, kan ik helaas niets vinden.
Jeneverbes mag absoluut niet in grote hoeveelheden tijdens de zwangerschap gebruikt worden, omdat het mogelijk de vrucht kan afdrijven. In het verleden werd jeneverbes gebruikt om een bevalling op gang te brengen als dat nodig was.

Gedroogde jeneverbessen zijn verkrijgbaar als specerij

Uitwendig
Jeneverbessen werken uitwendig pijnstillend en verbeteren de doorbloeding van de huid en spieren:
-> Masseer de huid in met massageolie die gemaakt is van jeneverbessen.
-> Gebruik (voeten)baden met sterke jeneverbesthee.
Bij inhalatie werkt de bes desinfecterend en slijmoplossend voor de luchtwegen:
-> Gebruik enkele druppels etherische olie in een stoombad.
(Let op: etherische olie mag nooit onverdund op de huid worden gebruikt, dan kan het brandwonden veroorzaken. Koop alleen een natuurlijke olie en vraag de verkoper om een advies.)

Niet gebruiken bij:

Af en toe een paar besjes door het eten kunnen geen kwaad, maar jeneverbessen mogen niet als kuur en thee gebruikt worden:
-             Bij zwangerschap en borstvoeding;
-             Bij hevig menstruele bloedingen;
-             Bij ernstige nierziekten, nierinfecties en nierbekkenontsteking;
-             Als iemand last heeft van gevoelige slijmvliezen;
-             Voor kinderen onder de twaalf jaar;
-             Gebruik een jeneverbeskuur bij diabetes of bij andere ernstige klachten
              alleen in overleg met de behandelend arts.
Overleg bij medicijngebruik met de apotheker of een kuur gecombineerd mag worden met het medicijn.

Bij een overdosis kan pijn gevoeld worden in de nierstreek en kunnen bloed en eiwitten het lichaam via de urine verlaten. Stop de kuur of halveer de inname. Het is raadzaam dit met een arts of andere deskundige te overleggen.

Thee

Omdat jeneverbessen een sterk prikkelende werking op de nieren hebben, mag een kuur maximaal drie weken achtereen gevolgd worden.
Daarna minstens een maand stoppen.

Er zijn verschillende manieren om de thee te maken.  Neem voor een kuur twee tot drie kopjes jeneverbesthee per dag.

1.           Zes bessen in een kopje water laten wellen. Na 6 tot 12 uur kan de vloeistof met bessen aan de kook gebracht worden. Gas uitdraaien en tien minuten laten trekken.
2.           Zes bessen per ruime kop water langzaam aan de kook laten brengen. Tien minuten laten doorkoken, gas uitdraaien en tien minuten laten trekken.
3.           Zes bessen kneuzen met een vijzel en overgieten met kokend water. Tien minuten afgedekt laten trekken.
4.           Er kan ook thee van een takje worden gemaakt. Breng deze in koud water langzaam aan de kook en draai het vuur uit wanneer het kookt. Laat de thee tien minuten trekken.

Tip: Als je één keer per dag twee tot drie kopjes thee klaarmaakt, kun je de resterende thee later op de dag koud drinken of even opwarmen

Tip: Er zit weinig tot geen smaak aan jeneverbesthee. Eventueel voeg je een stukje gember, een laurierblad of een in stukjes gesneden citroengrasstengel toe.


Andere manieren van inname:

-             Tinctuur Juniperus, verkrijgbaar bij de betere drogist. Wijze van inname staat op het etiket.
-             Eet 3 x daags één of twee rauwe jeneverbessen.
-             Capsules, de beschrijving van inname staat vermeld op het etiket.
-             Culinair, in zuurkool, marinades, stoofpotten en jus worden enkele bessen meegekookt.
-             Het hout van de bes wordt gebruikt om ham en spek te roken.

Jeneverbesthee werd in vroegere tijden gebruikt om instrumenten van de chirurg te ontsmetten. De jeneverbes is belangrijk voor een aantal insecten zoals de jeneverbeskever, jeneverbesmot en de schorskever. De mannelijke bloemen zijn stuifmeelleveranciers voor bijen.

Meer tijd

April 2018
Andrea Bleeker
www.kruidengeheimen.nl

Bronnen:

- Groot Handboek Geneeskrachtige planten
  Dr. Geert Verhelst, ISBN: 9789080778467
  Uitgever: BVBA Mannavita

- Signatuur en eigenschappen van kruiden
  Yvonne Maessen

- Lexicon der geneeskruiden, Melly Uyldert

- Plantaardigheden   

YouTube kanaal

Facebook